Actieve burgerinformatieplicht

In de blogs over politiek die ik tot nu toe heb geschreven, heb ik het voortdurend gehad over informatieve betrokkenheid. Daar ligt wat mij betreft het begin van een oplossing voor het gebrek aan vertrouwen in de politiek. Dat betekent wel dat hier ook een belangrijke verantwoordelijkheid ligt voor de politiek. Het is aan de politiek om maatregelen te nemen en te zorgen voor een veel betere informatievoorziening richting burgers. 

Alleen, in de praktijk is dit nog niet iets wat bij de politiek op de radar staat. Een aantal jaren geleden, toen ik nog in de gemeenteraad van Weesp zat, heb ik gepleit om als gemeenteraad veel actiever te communiceren op de website van de gemeente Weesp. Van het college kreeg ik toen te horen dat de gemeente Weesp maar 1 fte voor communicatie had en die was al gereserveerd voor de communicatie van het college zelf en had geen tijd om daarnaast nog iets te doen voor de gemeenteraad. Ik heb toen aan de andere fractievoorzitters voorgesteld om het communicatiebudget te verhogen, maar daar zag niemand brood in. Men vond dat communicatie een taak van de fracties zelf was. Alleen, de meeste fracties deden niet veel aan communicatie. Te druk. En zo gebeurde er niets. 

Vorig jaar sprak ik tijdens een avond in Pakhuis de Zwijger met de verantwoordelijk wethouder in Amsterdam die zich bezig houdt met participatie en die vond mijn pleidooi ook niet echt interessant. Volgens hem waren burgers helemaal niet geïnteresseerd om meer te horen over wat er speelt in de gemeenteraad. Mensen gaan naar de website van de gemeente omdat ze willen weten hoe ze een paspoort of een vergunning kunnen aanvragen, aldus de wethouder, verantwoordelijk voor participatie. Met andere woorden, het gevoel van urgentie ontbreekt totaal bij de politiek. De burger wordt vooral gezien als consument. De gemeente levert vooral producten en diensten. Het neoliberale gedachtengoed laat geen ruimte voor iets anders, zoals de burger als cruciaal onderdeel van de representatieve democratie.

Inmiddels denk ik, dat als we iets willen veranderen aan deze stand van zaken, dan moeten we dat op de een of andere manier afdwingen. Een voorbeeld van hoe dat kan staat in de gemeentewet.
 
In de gemeentewet staat in artikel 169 dat het college van B&W de gemeenteraad alle inlichtingen moet geven die de raad nodig heeft voor het uitoefenen van zijn taak. We noemen dat ook wel de actieve informatieplicht. Het college moet zich bij elke informatie afvragen of de gemeenteraad die informatie nodig heeft bij de besluitvorming en bij enige twijfel is het maar beter als je kiest voor 'ja'. Want als de gemeenteraad er later achter komt dat belangrijke informatie is achtergehouden, dan heb je de poppen aan het dansen. De actieve informatieplicht is een hoeksteen van onze democratie.
 
Voor burgers ligt dat anders. Alle informatie over wat er gebeurt binnen het gemeentehuis is te vinden in het raadsinformatiesysteem. Daar vind je alle verslagen van vergaderingen en de bijbehorende stukken. Als burger moet je zelf, actief op zoek naar informatie en dat valt, zoals ik heb laten zien, niet mee. De raadsinformatiesystemen zijn ontoegankelijk en voor de meeste mensen onbegrijpelijk. Ambtelijke taal overheerst en als je niet tot de ingewijden behoort, of een cursus hebt gevolgd, is het allemaal moeilijk te volgen. Dat leidt tot zogenaamde rationele onverschilligheid, als mensen de moeite niet nemen om goed geïnformeerd te raken, omdat die moeite waarschijnlijk niet opweegt tegen het voordeel van de kennis.
 
Als je iets tot de bodem wil uitzoeken hebben we in Nederland ook nog de Wet Openbaarheid Bestuur en op basis van deze wet kun je nog extra informatie boven tafel halen, zoals de verslagen van ambtelijke overleggen en interne e-mails. Maar ook daar moet je actief naar op zoek gaan en het aanvragen is bureaucratisch en tijdrovend.
 
In plaats van dat burgers zelf actief op zoek moeten naar informatie, zou het mooi zijn als er ook voor de gemeenteraad zoiets zou zijn als een actieve informatieplicht richting burgers. Net zoals in artikel 169 van de gemeentewet zou de politiek verplicht moeten worden om aan de burger alle inlichtingen te geven die de burger nodig heeft voor het uitoefenen van zijn taak. Het is de taak van de burger om politici te kiezen en in een ideaal systeem beoordeel je politici op hun prestaties, maar dan moet je ook op een eenvoudige manier die prestaties kunnen beoordelen. En dat is op dit moment niet het geval.
 
Ja, we hebben raadsinformatiesystemen, maar die systemen zijn bureaucratisch, onleesbaar en onaantrekkelijk. Deze systemen zijn gebouwd door mensen die totaal geen verstand hebben van marketing en communicatie en het lijkt haast wel dat men wel blij is met die rationele onverschilligheid, want zo kan de politiek ongestoord haar gang gaan. 
 
Misschien moeten we het daarom eerder hebben over een actieve burgerinformatieplicht waarbij de informatie op zichtbare, aantrekkelijke en begrijpelijke wijze wordt aangeleverd, zodat de drempel van rationele onverschilligheid geen thema meer is. Dus niet alle informatie verstopt in een raadsinformatiesysteem driehoog achter op de website. De informatie moet direct zichtbaar zijn als je op de website van de gemeente landt en de informatie moet niet verpakt zijn in een saai onleesbaar beleidsstuk, maar moet vlot leesbaar zijn en de strekking van het stuk moet direct voor iedereen helder zijn.
 
Is dit te veel gevraagd? Nee, ik vind van niet. Niet als de democratie je lief is. De gemeenteraad is officieel de hoogste instantie van een gemeente, maar als je naar de communicatie kijkt, dan lijkt het wel alsof het nu de status heeft van het zwarte schaap van de familie, waarover we liever niet praten.

We moeten de politiek dwingen te veranderen en daarom stel ik voor dat we de gemeentewet aanvullen met een artikel over de actieve burgerinformatieplicht. Zoiets als, De gemeenteraad maakt op de website van de gemeente op toegankelijke wijze de agenda bekend en doet ook op toegankelijke wijze verslag van de besluitvorming. Dat toegankelijk heeft dan de betekenis van makkelijk vindbaar en makkelijk leesbaar. Als iemand een beter idee heeft, dan hoor ik dat graag. Dit lijkt mij in elk geval een mooie toevoeging aan de gemeentewet die verandering zou kunnen afdwingen en zo de informatieve betrokkenheid van burgers bij de politiek drastisch zou kunnen vergroten.